ADRENAL BEZ (BÖBREK ÜSTÜ BEZİ) HASTALIKLARI

HABERLER Son güncel yazılarımı aşağıdan okudunuz mu?

Adrenal Bez (Böbrek Üstü Bezi) Hastalıkları

Böbrek üstü bezleri (Adrenal bezler) dışta korteks ve içte medulla olmak üzere iki ayrı kısımdan oluşan endokrin organlardır. Karnın her iki tarafında arkada böbreklerin üst iç yanında yerleşirler. Sağda karaciğer arkasında, solda pankreas kuyruğunun arkasındadırlar.

Adrenal bez hastalıklarından bahsederken korteks ve medullayı iki ayrı organ olarak ele almakta fayda vardır. Adrenal korteks kolesterol kaynaklı farklı steroid hormonlarının üretiminden sorumludur. Adrenal medulla ise sempatik nöronlardan (sinir hücresi) oluşan bir nöroendokrin (sinir hücrelerinden uyarı alıp hormon salgılayan) dokudur.

Adrenal korteksten salgılanan tüm hormonlar (minerolokortikoidler, glukokortikoidler ve seks steroidleri) kolesterol kökenlidir.

Minerolokortikoidler arasında en bilinen aldosterondur ve su-tuz dengesini etkiler. Su ve sodyumun geri emilimini, potasyum ve hidrojenin atılımını sağlarlar.

Kortizol en önemli adrenal glukokortikoiddir. Etkileri arasında; Karaciğerde glukojen depeolanması, glukoneogenez ve glukojenolizin artması, karaciğerde protein sentezinin artması, kaslarda protein yıkımın artması, yağ dokusunda yağ yıkımının artması, ciltte incelme, kemik yapımının azalıp yıkımnın artması, kan basıncının düzenlenmesi ve immünosupresif etki sayılabilir.

Seks steroidleri dihidroepiandrosteron (DHEA), dihidroepiandrosteron sülfat (DHEAS), androstenodion, testeseron ve östrojendir. Fetal (anne rahmindeki) dönemde erkek genital sistem gelişimini etkilerler, ergenlikte seks karakterleri gelişimini etkilerler

Adrenal medulla hormonları katekolaminlerdir. Bu hormonlar farklı reseptörler (hücre yüzeyinde bulunup sinyal taşıma özelliği gösteren proteinler) üzerinden kalpte kronotropik (kalbin ritmik ve düzenli bir biçimde çalışmasını sağlayan etki) ve inotropik (kalp kasının kasılabilirliği) etki, kan damarlarında kasılma veya gevşeme yaparlar. Gastrointestinal sistemde (mide bağırsak sistemi) motiliteyi yani hareketliliği azaltıp sfinkter basıncını etkilerler. Glikojen yıkımı ya da yeni glukoz yapımına sebep olurlar. İnsülin ve glukogon salınımını etkilerler. Göz bebeklerinde genişleme ve terlemeye neden olurlar.

Adrenal bez hastalıkları adenom, karsinom ve hiperplazi olarak ayrılabileceği gibi, korteks ve medulla hastalıkları ya da fonksiyonel (hormon salgılayan) ve non-fonksiyonel (hormon salgılamayan) hastalıklar olarak da ayrılabilir. Bir de tesadüfi olarak tanı konan insidentilomalar vardır.

Kaynaklar;

Lal G., Clark OH. Tiroid,Paratiroid ve Adrenal. Brunicardi FC, ed. İn.Schwartz Cerrahinin İlkeleri. 10. Baskı ed: Güneş Kitabevi; 2016: 1574-1596
Turcu AF, Auchus RJ. Adrenal Steroidogenesis and Congenital Adrenal Hyperplasia. Endocrinol Metab Clin North Am. 2015 Jun; 44(2): 275–296. DOI: 10.1016/j.ecl.2015.02.002